Mars’ta ‘olağandışı kaya’

Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi NASA’nın Mars’a gönderdiği Curiosity adlı robotun yakından incelediği ilk kaya parçasında gezegende daha önce görülmemiş bir bileşime rastlandı.

Önce sıradan bir bazalt taşı olduğu düşünülen piramit şeklindeki kayayı bilim insanları dünyadaki bazı bilinen olağandışı kayalara benzetti.
Prof. Edward Stolper bu kayaların, göreli olarak fazla su içeren magmanın yüksek basınçta yavaş soğuması sonucu oluştuğunu söyledi.

California Teknoloji Enstitüsü’nde projenin araştırmacılarından biri olan Stolper, bu kaya türünün dünyada Hawaii, St Helena ve Azor gibi okyanus adalarında ve Rio Grande gibi resif bölgelerinde görüldüğünü, çok yaygın olmamakla beraber iyi bilindiklerini belirtti.

Curiosity robotu Jake Matijevic adı verilen kaya parçasını üç hafta önce incelemiş, ancak bilimsel değer taşıyan bir sonuca varılacağı düşünülmemişti.

Bununla birlikte kayanın hava koşullarından etkilenmiş bir görünüm taşıması araştırmacıların dikkatini çekmişti.

Kayanın, feldispat mineralle uyumlu sodyum ve potasyum gibi elementler bakımından zengin, magnezyum ve demir gibi elementler bakımından ise fakir olduğu gözlendi.

Prof. Stolper bu özellikleri dünyadaki binlerce kayayı içeren örneklerle karşılaştırdı ve en yakın benzerinin volkanik kayalar olduğunu tespit etti. Prof. Stolper bu kayaların oluşumunu, elma likörünün yapımına benzetti.

Prof. Stolper süreci şöyle açıklıyor:

“Elma şarabı varillerinin kışın dışarıda bırakılıp kısmen dondurulur. Variller buz tutunca elma aromalı likör konsantresi elde edilir. Aynı şekilde yerin kilometrelerce derinliklerinde olan sıvı magma da benzer süreçlerden geçerek alkalik kayaları oluşturuyor. Elma liköründe suyu dışarı atarak alkolü yoğunlaştırmış oluyorsunuz; bizim örnekte ise olivin, piroksen ve bazı feldispatları atıp başlangıçta sahip olduğunuzdan çok farklı özelliklere sahip bir sıvı oluşturuyorsunuz. Yani Jake Matijevic kayasının bileşimi, dünyanın belli bölgelerindeki fazlasıyla kristalleşmiş ya da parçalara ayrılmış magmaya benziyor.”

Curiosity, Ağustos’ta Mars’ın Gale kraterine inerek o günden bu yana, doğuya doğru 500 metre yol aldı.

Şu anda konuşlandırıldığı yerden gönderdiği uydu fotoğraflarında, üç farklı yer yapısı görülebiliyor. Robotun burada yapacağı incelemeler sonucu kraterin jeolojik özelliklerine dair bilgi elde edilebilecek.

Bu incelemelerle, kraterin mikrobik yaşama uygun bir ortam içerip içermediği sorusuna cevap aranıyor.

Robotun şimdiye kadar yaptığı incelemelerde, hızlı akan suda kaldığı düşünülen kayalar tespit edildi.

Uzmanlar, Curiosity’nin milyarlarca yıl öncesine dayanan ve krater dibinde birbirini kesen derelerin oluşturduğu bir alüvyon fonisi üzerine inmiş olduğunu düşünüyor.

Curiosity, indiği noktanın çevresinde dolaşarak incelemek üzere ilginç kayalar arıyor. Robot saniyede 4 cm. hızla ilerliyor.

Robottaki 17 kamera, kimyasal içeriklerini incelemek üzere özel kayaları tespit edip lazerle saptıyor.

Önemli bir sinyal alınırsa, robot yakın tetkik için kollarında bulunan aygıtları ve mikroskobu devreye sokuyor.

Kayalardan ve topraktan alınan örnekler, robotun içindeki iki yüksek teknoloji laboratuvarına iletiliyor.

Sonuçlar, robotun üzerindeki antenler vasıtasıyla dünyaya iletiliyor. Daha sonra robota bir sonraki görev yerine ilişkin komut gönderiliyor.